Τι είναι τελικά αυτή η Μεσογειακή διατροφή;;; Γιατί ενώ σήμερα αρκετοί άνθρωποι τρώνε “μεσογειακά” αρρωσταίνουν εν τέλει; Μήπως δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι είναι;
Δεν είναι λίγες οι έρευνες ως τώρα που αναδεικνύουν τη Μεσογειακή Διατροφή ως ανώτερη. Δυστυχώς όμως ο όρος Μεσογειακή Διατροφή παρουσιάζεται συχνά με λάθος τρόπο και παρερμηνεύεται. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Η Μεσογειακή Διατροφή είναι ένα διατροφικό πρότυπο που έχει αντέξει σταθερά στη δοκιμασία του χρόνου ως φάρος υγείας και μακροζωίας. Αυτό το αρχαίο στυλ διατροφής, εμπνευσμένο από τις παραδοσιακές δίαιτες των χωρών που γειτνιάζουν με τη Μεσόγειο Θάλασσα, έχει τραβήξει την προσοχή των επιστημόνων και των διατροφολόγων. Φημισμένη για τα πολυάριθμα οφέλη για την υγεία, η μεσογειακή διατροφή δεν είναι απλώς μια προσωρινή μόδα, είναι ένας τρόπος ζωής που φημίζεται για τις δυνατότητές του να προάγει την ευεξία, την διαχρονική υγεία.
Το μπέρδεμα με τη Μεσογειακή Διατροφή
Με τη Μεσόγειο συνορεύει η Ιταλία, η Γαλλία, η Ισπανία και άλλες χώρες. Ακολουθούν όλες αυτές οι χώρες τα ίδια διατροφικά πρότυπα; Σαφώς όχι. Η αρχαιότερη μορφή Μεσογειακής διατροφής είναι η Ελληνική. Στο διεθνές επίκεντρο βρίσκεται πάντα το ελαιόλαδο, δυστυχώς όμως μεσογειακή διατροφή δε σημαίνει ότι τρώμε ζυμαρικά, πίτσες και άλλες λιχουδιές της Ιταλικής κουζίνας, λουσμένα με ελαιόλαδο. Κάτι τέτοιο απέχει μακράν από την πραγματικότητα της Μεσογειακής διατροφής.
Μεσογειακή διατροφή: Τα πραγματικά μεσογειακά χαρακτηριστικά
Θα ακούσετε εκατοντάδες αναλύσεις για τη Μεσογειακή διατροφή αλλά σχεδόν κανείς δεν θα σας πει την πραγματικότητα γιατί αυτή είναι εξαιρετικά δύσκολο να εφαρμοστεί στην εποχή μας. Αρχικά αν θέλετε να ακολουθήσετε τη διατροφή αυτή θα πρέπει να σκεφτείτε όχι τι έτρωγαν οι αρχαίοι λαοί της Μεσογείου αλλά τι ΔΕΝ έτρωγαν. Για να δούμε λοιπόν…
Τα ΔΕΝ
-Δεν κατανάλωναν συχνά βοοειδή. Βοοειδή στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν σε κάποιες λίγες επαρχίες
-Δεν κατανάλωναν γαλακτοκομικά αγελάδας.
-Δεν κατανάλωναν συχνά κρέας. Το κρέας χρησιμοποιούνταν για περιπτώσεις εορτών, θυσιών κτλ και ήταν κατά κύριο λόγο κατσικίσιο ή πρόβειο. Στις περιοχές κοντά στη θάλασσα συχνότερα κατανάλωναν ψάρι
-Δεν κατανάλωναν επεξεργασμένα τρόφιμα. Ακόμη και το ψωμί στην αρχαιότητα ήταν διαφορετικό, για παράδειγμα στην αρχαία Ελλάδα το δημητριακό που κυρίως χρησιμοποιούσαν είναι η Ζέα
-Δεν κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες γλουτένης. Στο καθημερινό τους τραπέζι το ψωμί ζέας περιείχε μεν γλουτένη αλλά αρκετά λιγότερη από αυτή του σημερινού σιταριού.
-Δεν κατανάλωναν ζάχαρη. Στην αρχαία Ελλάδα και στους γύρω λαούς δεν υπήρχε ζάχαρη!
-Δεν κατανάλωναν κανένα χημικό. Δυστυχώς σήμερα δεν υπάρχουν τρόφιμα στα οποία να μην ανιχνεύεται κανένα χημικό. Χημικά ανιχνεύονται ακόμη και σε βιολογικά προϊόντα αλλά σε εξαιρετικά μικρότερη ποσότητα από τα συμβατικά.
Τα ΝΑΙ
Ας δούμε λοιπόν τώρα τι κατανάλωναν οι αρχαίοι λαοί της Μεσογείου
-To μόνο γλυκαντικό της εποχής που ήταν γνωστό στην περιοχή ήταν το μέλι
-Το ψωμί που χρησιμοποιούσαν ήταν από Ζέα
-Τα γαλακτοκομικά τους ήταν από πρόβατο και κατσίκι (γιαούρτι και τυρί)
-Το κόκκινο κρέας τους ήταν πρόβατο ή κατσίκι. Σε μικρότερη συχνότητα κατανάλωναν πουλερικά ή χοίρους.
-Έτρωγαν τακτικά ψάρια όταν υπήρχε πρόσβαση σε αυτά
-Το μεγαλύτερο μέρος της διατροφής τους ήταν χορτοφαγικό
-Κατανάλωναν γαλακτοκομικά με μέτρο (κατσικιού και προβάτου)
-Αυγά
-Το γλυκαντικό της εποχής τους ήταν το μέλι
Στην καρδιά της μεσογειακής διατροφής βρίσκονται τα φρούτα εποχής, τα λαχανικά εποχής, τα δημητριακά της εποχής (αρκετά διαφορετικά από τα σημερινά), οι ελιές, τα όσπρια, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι. Αυτά τα τρόφιμα παρέχουν απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, διαιτητικές ίνες, αντιοξειδωτικά και άλλα που συμβάλλουν στη συνολική ευεξία. Η δίαιτα ενθαρρύνει την καθημερινή κατανάλωση μιας ποικιλίας πολύχρωμων και πλούσιων σε θρεπτικά συστατικά φυτικών τροφών.
Ελαιόλαδο
Το ελαιόλαδο είναι βασικό στοιχείο στη μεσογειακή κουζίνα, χρησιμοποιείται συχνά στη μαγειρική και περιχύνεται με σαλάτες. Πλούσιο σε πολυφαινόλες και μονοακόρεστα λίπη, το ελαιόλαδο παρέχει μια υγιή πηγή λίπους που σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων. Είναι επίσης άφθονα σε αντιοξειδωτικά, όπως η βιταμίνη Ε, που έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.
Οι πρωτεΐνες τους
Η πρωτεΐνη στη μεσογειακή διατροφή προέρχεται από άπαχες πηγές όπως τα ψάρια, τα πουλερικά και τα όσπρια. Τα λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός και το σκουμπρί ευνοούνται ιδιαίτερα για τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα τους, τα οποία είναι γνωστά για τα προστατευτικά τους οφέλη για την καρδιά. Επιπλέον, η μέτρια κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων, όπως το γιαούρτι και το τυρί, είναι κοινή.
Το κόκκινο κρασί
Για όσους απολαμβάνουν ένα ποτήρι κρασί με τα γεύματά τους, η μεσογειακή διατροφή προτείνει το κόκκινο κρασί με μέτρο. Το κόκκινο κρασί πιστεύεται ότι προσφέρει καρδιαγγειακά οφέλη λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε ρεσβερατρόλη, μια πολυφαινόλη που βρίσκεται στη φλούδα των σταφυλιών. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία.
Γυμναστική…γυμναστική…και γυμναστική
Κοινό γνώρισμα των λαών της Μεσογείου που παρουσίαζαν αλλά σε ορισμένες περιοχές παρουσιάζουν και ως σήμερα εξαιρετική μακροζωία, είναι η κίνηση. Οι εργασίες τους απαιτούν περπάτημα και αυτό γίνεται καθημερινά. Για παράδειγμα ένα νοικοκυριό σε χωριό ενός νησιού της Μεσογείου έχει ζώα η χωράφια τα οποία δε βρίσκονται στην αυλή τους. Για να τα περιποιηθούν, περπατούν καθημερινά έως έξω από το χωριό μερικά χιλιόμετρα.
Νηστεία…και Προσευχή
Σημαντικό ρόλο στη Μεσογειακή ζωή έπαιζε η θρησκεία που ουσιαστικά συμβάδιζε με τη διατροφή. Η τάση αυτή συνεχίστηκε και με τις νεότερες θρησκείες τις περιοχής όπως ο Χριστιανισμός και το Ισλαμ. Η νηστεία γίνονταν προγραμματισμένα και όπως έχει αποδειχτεί σήμερα, έπαιζε δραματικό ρόλο στη διατήρηση της καλής υγείας τους. Σήμερα πλέον γνωρίζουμε ότι περίοδοι αφαγίας κάνουν “επανεκκίνηση” στον οργανισμό μας, ο οποίος ενεργοποιεί την αυτοφαγία, τον μηχανισμό συντήρησης και θεραπείας που διαθέτουμε μέσα μας. Η νηστεία έπαιζε έναν ακόμα ρόλο, καθώς μέσω αυτής ρυθμίζονταν και τα μιτοχόνδρια που όπως σήμερα πλέον λέει η επιστήμη παίζουν αν όχι τον βασικότερο, έναν από τους σημαντικότερους ρόλους στην υγεία μας.
Διαφορές και στη Μεσόγειο
Όπως αναφέραμε παραπάνω, η Μεσόγειος είναι τεράστια και δεν ήταν η μακροζωία κοινή σε όλες τις περιοχές! Εξέχουσα θέση ως σήμερα με τους μακροβιότερους πληθυσμούς όχι μόνο στη Μεσόγειο αλλά και στον πλανήτη έχουν νησιά της Μεσογείου όπου το κρέας τους είναι κυρίως ψάρι, πουλερικά και σε γιορτές κατσίκι και αρνί. Στα νησιά αυτά είναι κοινό γνώρισμα ότι δεν υπήρχαν βοοειδή. Άλλο κοινό τους γνώρισμα είναι η ανυπαρξία ζάχαρης τότε αλλά και η κατανάλωση γλυκών σε σπάνιες περιπτώσεις σήμερα που υπάρχει ζάχαρη. Τέλος κοινό γνώρισμα των νησιών αυτών είναι τα πολλά τους υψώματα και η ανωμαλία εδάφους (ανηφόρες, κατηφόρες) κάτι που έκανε και κάνει τους κατοίκους να ασκούνται με μεγαλύτερη ένταση καθώς το περπάτημα στην ανηφόρα για παράδειγμα είναι εντονότερη γυμναστική από αυτό σε επίπεδο δρόμο.
Μεσογειακή διατροφή: Και τώρα τι κάνουμε;
Μπορεί σήμερα κάποιος άνθρωπος να κάνει Μεσογειακή διατροφή; Ενδεχομένως είναι αδύνατον να την κάνει όπως οι αρχαίοι 100% αλλά μπορεί να την πλησιάσει αρκετά… Πως μπορεί να γίνει αυτό;
-Αφαίρεση της ζάχαρης και των χημικών γλυκαντικών από την καθημερινότητα του
-Επιστροφή στη Ζέα
-Επιστροφή στο κατσίκι και το πρόβατο για γάλα, γιαούρτι και τυρί
-Χορτοφαγία τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας, με έμφαση σε πρωτεΐνη από Όσπρια, Ξηρούς καρπούς, αυγό, γιαούρτι
-Αραιά και που κρέας. Πιο συχνά ψάρι πχ 5 φορές το μήνα.
-Αραιά γεύματα. Η Μεσογειακή διατροφή δεν περιλαμβάνει “ενδιάμεσα” και τροφή κάθε 3 ώρες. Αντιθέτως οι άνθρωποι τρώγαν ΜΟΝΟ όταν πεινούσαν και συχνά παρέλειπαν γεύματα λόγω περιορισμένου χρόνου. Αυτό όπως αντιλαμβανόμαστε σήμερα λειτουργούσε ως νηστεία και προήγαγε την αυτοφαγία στον στον οργανισμό τους.
-Το καλό λίπος δεν ήταν ταμπού. Το έτρωγαν καθημερινά (ελαιόλαδο).
-Άσκηση…Περπάτημα καθημερινά και κάποιες μέρες την εβδομάδα κάτι πιο έντονο…
-Χημικά τέλος. Διαβάζουμε τα περιεχόμενα κάθε προϊόντος και δεν το καταναλώνουμε αν περιέχει οτιδήποτε χημικό. Αυτό από μόνο του θα φέρει σχεδόν…όλα τα παραπάνω.
-Επιλέγουμε βιολογικά τρόφιμα
-Δεν μπερδευόμαστε με τον όρο Μεσογειακή διατροφή με περιοχές που τρώνε πίτσες, ζυμαρικά, αλλαντικά και άλλα…..τα οποία συχνά παρουσιάζονται ως παραδοσιακά και εν μέρει είναι καθώς ανήκουν στην παράδοση τους. Στις περιοχές αυτές ο διαβήτης είναι …το ίδιο συχνός και τα προβλήματα υγείας των κατοίκων δεν διαφέρουν από άλλες μη Μεσογειακές περιοχές.
Επιστημονικές πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7056467/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557733/
https://academic.oup.com/ije/article/50/1/245/5959821?login=false
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7536728/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2533524/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7056467/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17110467/
https://jneuroinflammation.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12974-019-1450-3
