Ποιά είναι τελικά τα μυστικά μακροζωίας; Τι είναι μπλε ζώνες με τους αιωνόβιους ανθρώπους; Γιατί ζουν περισσότερο;
Οι μπλε ζώνες είναι όρος που προέρχεται από την Αμερική και αφορά μέρη όπου υπάρχουν δέκα φορές περισσότεροι αιωνόβιοι άνθρωποι, από τον αναμενόμενο, για ένα αντίστοιχο μέγεθος πληθυσμού στις ΗΠΑ. οι περισσότεροι από αυτούς είναι ασυνήθιστα υγιείς. Ο Αμερικανός ερευνητής Dan Buettner ανέδειξε για πρώτη φορά τις Μπλε Ζώνες, εντοπίζοντας πέντε σε όλο τον κόσμο, από την Καλιφόρνια, την δική μας Ικαρία, μέχρι την Ιαπωνία. Τις ονόμασε Μπλε Ζώνες γιατί έκανε κύκλους με μπλε χρώμα αυτών των περιοχών στον χάρτη.
Χαρακτηριστικά των μπλε ζωνών
Η μακρά και υγιής ζωή των πληθυσμών της Μπλε Ζώνης αποδίδεται σε παράγοντες του τρόπου ζωής, καθώς οι γενετικοί παράγοντες συμβάλλουν μόνο κατά 20-30% στη μακροζωία.
Οι Buettner et al. απομόνωσε εννέα χαρακτηριστικά και συνήθειες των πληθυσμών της Μπλε Ζώνης – το λεγόμενο Power 9.
1)Οι άνθρωποι στις Μπλε Ζώνες τρώνε κυρίως τρόφιμα φυτικής προέλευσης. Σε κάποιες περιοχές είναι αυστηρά χορτοφάγοι. Μεταξύ των παμφάγων κοινοτήτων της Μπλε Ζώνης, οι μερίδες κρέατος ανέρχονται σε περίπου 100-120 γραμμάρια και το κρέας σερβίρεται κατά μέσο όρο μόνο πέντε φορές το μήνα.
2)Οι κοινότητες της Μπλε Ζώνης συνήθως έχουν περιόδους νηστείας ή περιορίζουν τη θερμιδική τους πρόσληψη.
3)Το αλκοόλ αποφεύγεται ή πίνεται με μέτρο, κυρίως κόκκινο κρασί πλούσιο σε αντιοξειδωτικά όπως η ρεσβερατρόλη και η κερσετίνη.
4)Έχουν σκοπό στη ζωή τους. Ο σκοπός αυτός είτε είναι το δέσιμο με την οικογένεια, ομαδικές ασχολίες και δραστηριότητες, πολιτισμός κτλ.
5)Οι άνθρωποι που ζουν σε τέτοιες περιοχές έχουν έναν τρόπο ζωής που ενθαρρύνει τη φυσική, έντονη κίνηση. Κηπουρεύουν, περπατούν, μαγειρεύουν καθημερινά, καθαρίζουν, καλλιεργούν και κάνουν άλλες καθημερινές δουλειές.
6)Αποβάλλουν το άγχος από την καθημερινότητα τους είτε μέσω προσευχής, είτε με έναν μεσημεριανό ύπνο, είτε με ένα ποτήρι κρασί με την οικογένεια.
7)Έχουν έντονες θρησκευτικές πεποιθήσεις
8)Αυτές οι κοινότητες έχουν σταθερές και εκτεταμένες οικογενειακές δομές, με μικρούς και μεγάλους να ζουν μαζί σε μονογαμικές δια βίου σχέσεις.
9)Τέλος, έχουν έντονους κοινωνικούς δεσμούς μεταξύ τους σε επίπεδο χωριού, περιοχής, ομάδας κτλ, που ενθαρρύνουν έναν υγιή, ευτυχισμένο τρόπο ζωής.
Η επιστήμη πίσω από τα μυστικά μακροζωίας
Πολλές έρευνες υποδεικνύουν ότι ένας ισχυρός σκοπός ζωής μεταδίδει ελπίδα, βελτιώνει την ποιότητα ζωής και παρακινεί την υγιή συμπεριφορά. Σε μια ομάδα περίπου 7.000 ηλικιωμένων Αμερικανών, οι θάνατοι μεταξύ εκείνων με τη μικρότερη αίσθηση του σκοπού ήταν υπερδιπλασιασμένοι σε σύγκριση με αυτούς με τους περισσότερους.
Η χαμηλή κατανάλωση κρέατος είναι δείκτης ενός υγιεινού τρόπου ζωής και χαμηλότερα ποσοστά καρδιαγγειακών παθήσεων και καρκίνου. Οι φυτικές δίαιτες παρέχουν μια αφθονία υγιεινών θρεπτικών συστατικών, ενώ τα ψάρια, συχνά βασικό στοιχείο αυτών των κοινοτήτων, παρέχουν ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που προάγουν τη νευρολογική και καρδιαγγειακή υγεία.
Η τακτική νηστεία ή ο θερμιδικός περιορισμός (80% των επιπέδων κορεσμού) αποτρέπει την υπερβολική κατανάλωση φαγητού, περιορίζει την αύξηση βάρους και αποτρέπει την παχυσαρκία και τις σχετικές ασθένειες. Μετατοπίζει τον μεταβολισμό των κυττάρων προς τις οδούς επισκευής και συντήρησης και όχι προς την ανάπτυξη και την αναπαραγωγή, περιορίζοντας το οξειδωτικό στρες και αναστέλλοντας τη γήρανση.
Η μέτρια κατανάλωση κρασιού σχετίζεται με βελτιωμένους καρδιομεταβολικούς δείκτες και μείωση του κινδύνου πρόωρης θνησιμότητας κατά 20%.
Συγκεκριμένα, αυτά τα ευρήματα μπορεί να αντικατοπτρίζουν έναν υγιεινό τρόπο ζωής και όχι ειδικούς παράγοντες που συμβάλλουν στη μακροζωία.
Η έντονη άσκηση μειώνει τις πιθανότητες καρδιακών παθήσεων, καρκίνου και θανάτου από οποιαδήποτε αιτία. Το περπάτημα είναι καλός δείκτης μακροζωίας.
Ο τρόπος ζωής που βασίζεται στην πίστη συνδέεται με λιγότερη κατάθλιψη, ισχυρότερα κοινωνικά δίκτυα, αίσθηση νοήματος και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.
Οι μονογαμικές δεσμευμένες σχέσεις αυξάνουν το προσδόκιμο ζωής έως και τρία χρόνια. Οι κοινότητες με επίκεντρο την οικογένεια παρέχουν στους ηλικιωμένους ασφάλεια, χαρά και νόημα, ενώ προστατεύουν τα μικρότερα παιδιά.
Μπλε Ζώνες σε όλο τον κόσμο
Ο Buettner περιέγραψε πέντε Μπλε Ζώνες στο εμβληματικό βιβλίο του, The Blue Zones.
Η κάτοικοι της Ικαρίας έχουν μέση διάρκεια ζωής 8 χρόνια μεγαλύτερη από τον μέσο Αμερικανό. Με χαμηλά ποσοστά καρκίνου, καρδιαγγειακές παθήσεις και σχεδόν καθόλου άνοια, ακολουθούν μεσογειακή διατροφή, κάνουν απογευματινές σιέστες και ζουν χωρίς άγχος.
Οι γηραιότεροι άνδρες στη γη ζουν στην ορεινή κοινότητα της Ολιάστρας της Σαρδηνίας. Είναι κτηνοτρόφοι προβάτων, περπατούν τουλάχιστον πέντε μίλια πάνω και κάτω από τα βουνά. Απολαμβάνουν το κόκκινο κρασί με μέτρο και έχουν χαμηλά επίπεδα στρες.
Η Οκινάουα της Ιαπωνίας είναι γνωστή για τις αιωνόβιες γυναίκες της. Έχουν μια διατροφή πλούσια σε φυτικές πρωτεϊνες και ζουν χωρίς άγχος. Τα «μοάι» τους παρέχουν συμμετοχή και υποστήριξη, καθώς είναι ομάδες των πέντε που σχηματίστηκαν στην παιδική ηλικία υπεύθυνες για τα μέλη τους στη ζωή. Οι κάτοικοι της Οκινάουα εξασκούν το «Hara hachi bu» («Σταμάτα να τρως όταν είσαι 80% γεμάτος») και το «Ikigai» («αίσθηση του σκοπού»).
Στην Κόστα Ρίκα, η κοινότητα της χερσονήσου Nicoya ζει στα ενενήντα της με μικρό κόστος υγειονομικής περίθαλψης. Ευδοκιμούν έχοντας έντονη πίστη, αγαπούν την οικογένεια και την εργασία, με μια χαρακτηριστική αίσθηση του σκοπού («plan de vida»). Το νερό τους είναι πλούσιο σε ασβέστιο και μαγνήσιο, προάγοντας την υγεία των οστών και του καρδιαγγειακού συστήματος.
Τέλος, οι Αντβεντιστές της Έβδομης Ημέρας (SDA) της Λόμα Λίντα της Καλιφόρνια, έχουν πολλούς ανθρώπους που συνεχίζουν να εργάζονται και μετά τα ενενήντα τους. Έχουν εβδομαδιαίες 24ωρες διακοπές για να ξεκουράζονται και διασκεδάζουν. Είναι αυστηροί χορτοφάγοι με οικογενειακούς και θρησκευτικούς τρόπους ζωής.
Πηγές
- Buettner, D. and Skemp, S. (2016). Blue Zones: lessons from the world’s longest lived. American Journal of Lifestyle Medicine. doi: https://doi.org/10.1177%2F1559827616637066. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6125071/
- Medawar, E. et al. (2019). The effects of plant-based diets on the body and the brain: a systematic review. Translational Psychiatry. doi: https://doi.org/10.1038/2Fs41398-019-0552-0. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6742661/
