Σε ένα άρθρο για ένα ειδικό τεύχος του περιοδικού Nutrients , οι ερευνητές Eduardo J. Simoes και Luiz R. Ramos συζήτησαν τη διατροφή, τον τρόπο ζωής και άλλους παράγοντες που μπορεί να είναι το μυστικό για μια μεγαλύτερη, πιο υγιεινή ζωή.
Ένα παιδί που γεννήθηκε στις ΗΠΑ το 1900 θα ζούσε από 46 έως 48 χρόνια. Πάνω από 100 χρόνια αργότερα, το προσδόκιμο ζωής είχε αυξηθεί δραματικά. Μέχρι το 2014, το προσδόκιμο ζωής των γυναικών αυξήθηκε στα 81 χρόνια και των ανδρών στα 76 χρόνια. Υπάρχουν τώρα περισσότεροι αιωνόβιοι, ή άνθρωποι που ζουν μετά την ηλικία των 100 ετών, από ποτέ. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι αιωνόβιοι ζουν όσο ζουν επειδή μπορούν να καθυστερήσουν τα συμπτώματα της γήρανσης.
«Οι περισσότεροι από τους υπεραιωνόβιους σήμερα έχουν επιβιώσει από το μέσο προσδόκιμο ζωής, επειδή καθυστέρησαν την ανάπτυξη της ασθένειας μέχρι πλησιέστερα στην ηλικία του θανάτου, χαρακτηρίζοντας έτσι τη συμπίεση της νοσηρότητας».
Σε αυτή τη μελέτη, οι συγγραφείς εξέτασαν τις τάσεις στους παράγοντες που επηρεάζουν το προσδόκιμο ζωής και διερεύνησαν τις επιλογές του τρόπου ζωής που μπορεί να επιτρέψουν σε μερικούς ανθρώπους να ζήσουν περισσότερο από 100.
Μια εποχή κοινωνικοοικονομικών αλλαγών
Αν και ο 20ός αιώνας είναι γνωστός για την αναταραχή της Μεγάλης Ύφεσης, αυτή ήταν επίσης μια εποχή όπου οι θέσεις εργασίας και οι συνθήκες εργασίας βελτιώθηκαν δραστικά. Η καλύτερη εκπαίδευση σήμαινε ότι οι άνθρωποι ήταν πιο ενημερωμένοι για την υγεία τους, ενώ τα υψηλότερα εισοδήματα τους επέτρεπαν να κάνουν επιλογές που βελτίωναν την ποιότητα ζωής τους. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η κλίμακα και η επίδραση των παγκόσμιων συγκρούσεων μειώθηκαν, αυξάνοντας επίσης το προσδόκιμο ζωής.
Μείωση των μολυσματικών ασθενειών
Σημαντικός παράγοντας είναι η πτώση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας που αποδίδεται σε μολυσματικές ασθένειες όπως ο τύφος και η χολέρα, ιδιαίτερα στα βρέφη και τα παιδιά. Η πρόσβαση σε εγκαταστάσεις υγιεινής και καθαρό νερό μείωσε την εξάπλωση των παθογόνων μικροοργανισμών, ενώ εκστρατείες μαζικού εμβολιασμού έχουν αποτρέψει ασθένειες όπως η πολιομυελίτιδα ή η ευλογιά.
Τα αντιβιοτικά και άλλες ιατρικές εξελίξεις σήμαιναν ότι οι σοβαρές ασθένειες, τόσο μολυσματικές όσο και μη μεταδοτικές, μπορούσαν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα. Ωστόσο, καθώς οι μολυσματικές ασθένειες μειώθηκαν, οι χρόνιες και οι μη λοιμώδεις νόσοι έγιναν πιο συχνές. Ο διαβήτης και τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν πλέον τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως.
Αύξηση ανθυγιεινών συνηθειών και περιβαλλοντικών κινδύνων
Ταυτόχρονα, πολλοί παράγοντες επηρέασαν δυσμενώς το προσδόκιμο ζωής, εξουδετερώνοντας τα κέρδη που προέκυψαν από τις κοινωνικοοικονομικές και ιατρικές εξελίξεις. Περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν να καπνίζουν και πολλοί υιοθέτησαν κακές δίαιτες λόγω της ευρύτερης διαθεσιμότητας επεξεργασμένων και ζαχαρούχων τροφίμων. Ο καθιστικός τρόπος ζωής έγινε επίσης πιο συνηθισμένος. Αυτοί ήταν μερικοί λόγοι για την τρέχουσα αύξηση του καρκίνου και των καρδιακών παθήσεων.
Δυστυχώς, πολλοί από τους παράγοντες κινδύνου για μη λοιμώδεις και χρόνιες ασθένειες ήταν περιβαλλοντικοί. Οι άνθρωποι εκτέθηκαν επίσης σε υψηλότερα επίπεδα περιβαλλοντικής ρύπανσης, όπως από τα αυτοκίνητα. Οι θάνατοι και οι τραυματισμοί από τροχαία ατυχήματα αυξήθηκαν επίσης και πολλοί πέθαναν λόγω βίας με όπλα, δολοφονιών και υπερβολικής δόσης ναρκωτικών.
Γιατί κάποιοι άνθρωποι ζουν τόσο πολύ;
Πέρα από τους συστημικούς λόγους για τους οποίους αλλάζει το προσδόκιμο ζωής, φαίνεται ξεκάθαρο ότι ορισμένα άτομα ζουν πολύ περισσότερο από άλλα. Μπορεί να υπάρχει κάποια γενετική βάση για αυτό: οι ερευνητές έχουν υπολογίσει ότι τα γονίδια συμβάλλουν 20-40% στο προσδόκιμο ζωής. Ωστόσο, παίζουν και άλλοι παράγοντες. Ως εκ τούτου, οι εμπειρίες των αιωνόβιων μπορεί να είναι το κλειδί για να βοηθήσουν περισσότερους ανθρώπους να παραμείνουν υγιείς καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής τους.
Οι αιωνόβιοι αποτελούν μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού σε ορισμένα μέρη του κόσμου, όπως η Ιταλία, η Ελλάδα, η Ιαπωνία και η Κόστα Ρίκα. Οι επιστήμονες αποκαλούν αυτές τις περιοχές μπλε ζώνες και ανακάλυψαν ότι μοιράζονται ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά – οι κάτοικοί τους τείνουν να ακολουθούν πιο υγιεινές δίαιτες και είναι σωματικά δραστήριοι, είτε για εργασία είτε για αναψυχή. Τείνουν επίσης να έχουν ισχυρές πολιτιστικές και κοινοτικές αξίες.
Ο ρόλος της διατροφής έχει μελετηθεί λεπτομερώς σε πολλούς πληθυσμούς, όπως σε άτομα κινεζικής, ιαπωνικής και μεσογειακής καταγωγής. Μια μελέτη 60 ετών σε άτομα της Οκινάουα άνω των 65 ετών διαπίστωσε ότι ο περιορισμός των θερμίδων συσχετίστηκε με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και υγιέστερη γήρανση μακροπρόθεσμα. Η υγιεινή διατροφή μειώνει τον κίνδυνο ορισμένων μορφών καρκίνου, διαβήτη και καρδιακών παθήσεων.
Η μείωση της πρόσληψης λίπους δεν φαίνεται να έχει σαφή οφέλη όσον αφορά την υγεία της καρδιάς και τον διαβήτη, αλλά η μείωση της πρόσληψης θερμίδων και επεξεργασμένων υδατανθράκων έχει. Οι μεσογειακές δίαιτες είναι γνωστό ότι είναι πολύ ευεργετικές για πολλούς λόγους. Η κατανάλωση περισσότερων φρέσκων φρούτων και λαχανικών είναι επίσης μια υγιεινή επιλογή.
Οι αιωνόβιοι παραμένουν επίσης σωματικά δραστήριοι και υιοθετούν υγιεινές συνήθειες σε όλη τους τη ζωή. Η άσκηση μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο θνησιμότητας κατά 27%, να αυξήσει το προσδόκιμο ζωής κατά λίγο περισσότερο από ένα χρόνο και να βελτιώσει τη γνωστική λειτουργία. Από την άλλη πλευρά, το κάπνισμα μπορεί να επιταχύνει τη γνωστική εξασθένηση μεταξύ των αιωνόβιων.
Συμπέρασμα
Καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν, επηρεάζονται από διάφορες χρόνιες παθήσεις, είτε πρόκειται για καταρράκτη είτε για καρδιακά προβλήματα. Ωστόσο, οι αιωνόβιοι φαίνονται πιο υγιείς, ακόμη και στις προχωρημένες ηλικίες τους, από αρκετούς νεότερους.
«Οι αιωνόβιοι παρουσίασαν, γενικά, χαμηλότερη νοσηρότητα και επιβάρυνση θεραπείας και χαμηλότερη χρήση τόσο των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας όσο και νοσοκομειακής υγειονομικής περίθαλψης από ό,τι οι οκταγενείς και οι μη, υποδηλώνοντας καλύτερη κατάσταση υγείας».
Η προαγωγή της υγείας σε γηρασμένους πληθυσμούς με αυξανόμενες μη μεταδοτικές χρόνιες ασθένειες πρέπει να ενθαρρύνει υγιεινές συνήθειες, συμπεριλαμβανομένης της άσκησης, της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και μιας ισορροπημένης διατροφής. Ιατρικά, οι αιωνόβιοι δεν αποφεύγουν τη φυσιολογική παρακμή ή τις ασθένειες που σχετίζονται με το γήρας. Ωστόσο, ο ρυθμός μείωσης είναι πιο αργός σε αυτούς και αντισταθμίζεται από την υψηλότερη ανθεκτικότητά τους στο καθημερινό άγχος.
Αυτή η εκδοτική ανασκόπηση διερεύνησε διάφορους παράγοντες που συμβάλλουν στο μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής και βρήκε επαρκή στοιχεία για τον ζωτικό ρόλο των αλλαγών στον τρόπο ζωής και της διατροφής στην ενίσχυση του προσδόκιμου ζωής και στην επίτευξη του καθεστώτος της εκατονταετίας. Οι ερευνητές ελπίζουν ότι η μελλοντική εργασία θα βασιστεί σε αυτά τα ευρήματα σχετικά με το αυξημένο προσδόκιμο ζωής, μελετώντας τους αιωνόβιους, τη διατροφή και τον τρόπο ζωής τους.
